Αυτή την εβδομάδα συμπληρώνονται 6 χρόνια από την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία και ένας χρόνος από την απόδοση του Πατριαρχικού Τόμου αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Με αφορμή τις δύο επετείους η Ναταλία Σιρένκο, επιτετραμμένη της Ουκρανικής πρεσβείας στη Κυπριακή Δημοκρατία, παραχώρησε συνέντευξη στη Cyprus Daily News.
— Κυρία Ναταλία, γειά σας. Πέρασε ήδη ένας χρόνος από τότε ο Οικουμενικός Πατριάρχης υπέγραψε τον Τόμο της Αυτοκέφαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Τι σημαίνει αυτό για την Ουκρανία;
— Κάθε λαός έχει ορόσημα στην ιστορία που επηρεάζουν ουσιωδώς την περαιτέρω ανάπτυξή του. Για την Ουκρανία, αυτό είναι το Βάπτισμα του Κράτους των Ρως το 988 από το Βλαδίμηρο Α’, Μέγα Πρίγκιπα του Κίεβου.
Ο δρόμος που πέρασε ο ουκρανικός λαός από τότε είναι ακανθώδης και πολύπαθης. Στην ουκρανική κοινωνία έχουν τεθεί γερά θεμέλια για την «ανεξαρτησία» της εκκλησίας και η ιδέα της είναι αδιαχώριστη από την ουκρανική κρατική οργάνωση. Και από την αρχή της ίδρυσής της, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας βρισκόταν υπό τη δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως.
Η άνευ προηγουμένου ρωσική επίθεση συσπειρώθηκε στην ουκρανική κοινωνία. Το Συμβούλιο Ενοποίησης, που πραγματοποιήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2018 στην Αγία Σοφία του Κιέβου, έθεσε τα θεμέλια για την αποκατάσταση της ενότητας της Ουκρανικής Ορθοδοξίας. Και στις 5 Ιανουαρίου 2019, η Αυτού Αγιότητά ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος υπέγραψε τον Τόμο της αυτοκέφαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας.
Την επόμενη μέρα, την Παραμονή των Χριστουγέννων στην έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη, κατά τη διάρκεια της εορταστικής Λειτουργίας με τη συμμετοχή του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, στον προκαθημένο της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας Μητροπολίτης Επιφάνιο απονεμήθηκε ο Τόμος της Αυτοκέφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας. Έγινε η Ευχαριστιακή συνάθροιση των δύο Προκαθημένων και Ιεραρχών καθώς και του κλήρου και των δύο Εκκλησιών.
Ήδη στις 9 Ιανουαρίου 2019 όλα τα μέλη της Συνόδου του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως έβαλαν τις υπογραφές τους στον Τόμο, με το οποίο γεγονός ολοκλήρωσαν επίσημα τη διαδικασία απόκτησης της αυτοκεφαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Ο Επιφάνιος ενθρονίστηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2019.
— Πώς αντιδρά η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία σε αυτό;
— Φυσικά, η απόφαση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως να χορηγήσει την ανεξαρτησία στην Ουκρανική Ορθοδοξία και η εφαρμογή της συνοδεύτηκαν από τη σκληρή κριτική από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Από τη στιγμή αυτή, μπορεί κανείς να πει, ξεκίνησε ένας ανοιχτός αγώνας στο πνευματικό μέτωπο. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία προσπάθησε να ακολουθήσει τον δρόμο της απομόνωσης του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αλλά καμία Τοπική Εκκλησία στον κόσμο δεν ακολούθησε την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία για να σπάσει την κανονική κοινωνία με την Κωνσταντινούπολη. Η Ελληνική Εκκλησία αναγνώρισε την αυτοκεφαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας τον Οκτώβριο του 2019, και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας τον περασμένο Νοέμβριο.
Τώρα η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία προσπαθεί να κρατήσει τους ορθοδόξους χριστιανούς της Ουκρνίας υπό τη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου της Μόσχας. Με όλους όσους αναγνωρίζουν την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία σπάει αμέσως την εκκλησιαστική κοινωνία.
Αλλά είναι αδύνατο να στερηθούν οι Ουκρανοί από το δικαίωμα να ασκούν τη θρησκεία ελεύθερα και χωρίς εξωτερική παρέμβαση.
— Και ποιος υποστήριξε τη Μόσχα;
— Είναι γνωστό ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ασχολείται με ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής της Μόσχας. Προκειμένου να αποδειχθεί η ικανότητα του Κρεμλίνου και του Πατριαρχείου Μόσχας να εδραιώσουν τους συμμάχους τους που παραμένουν στην παγκόσμια Ορθοδοξία, τέθηκε μια ιδιαίτερη πρόκληση στον Οικουμενικό Πατριάρχη, και στην πρωτεύουσα της Ιορδανίας Αμμάν πραγματοποιήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020 η συνάντηση των αρχηγών των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Αυτή η συνάντηση κατέδειξε το επίπεδο υποστήριξης της Μόσχας στο εσωτερικό της ορθόδοξης σκηνής: μόνο οι αρχηγοί τεσσάρων τοπικών εκκλησιών έφτασαν στο Αμμάν και δύο εκκλησίες έστειλαν τους εκπροσώπους τους. 9 εκκλησίες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν: Οικουμενικό, Αλεξάνδριακό, Αντιοχίον, Γεωργιανό και Βουλγαρικό Πατριαρχεία, καθώς και οι Εκκλησίες της Κύπρου, της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Ουκρανίας. Αυτή η συνάντηση κατέγραψε ότι ο κύκλος υποστήριξης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας έχει μειωθεί σημαντικά.
— Ποια είναι η κατάσταση με τη θρησκευτική ελευθερία στο προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Ουκρανίας;
— Από το Φεβρουάριο του 2014, η Ρωσία εφαρμόζει μια συστηματική πολιτική δημιουργίας ελέγχου στη χερσόνησο της Κριμαίας — πάνω από την επικράτειά της και τους κατοίκους της.
Η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα προσωρινά κατεχόμενα από τη Ρωσία εδάφη — την Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας και τη Σεβαστούπολη έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της σημερινής πραγματικότητας.
Μετά από τη διαρκή πίεση, η Πνευματική Διοίκηση των Μουσουλμάνων της Κριμαίας ελέγχεται από τη Ρωσική Ομοσπονδία στην Κριμαία. Όλες οι θρησκευτικές κοινότητες, συμπεριλαμβανομένου των Προτεσταντών, των Εβραίων, των Ορθόδοξων Χριστιανών του Πατριαρχείου Κιέβου, των Ελληνο-καθολικών, καθώς και των Μουσουλμάνων που αρνούνταν να υπακούν, άρχισαν να υφίστανται διάφορες μορφές πίεσης και καταστολής.
Η θρησκευτική ελευθερία περιορίζεται από την κατοχική εξουσία στην Κριμαία με δύο τρόπους. Το πρώτο είναι η εισαγωγή της ρωσικής νομοθεσίας και η εφαρμογή της. Έτσι, εισήχθη ένα σύστημα υποχρεωτικής ανακαταγραφής των θρησκευτικών κοινοτήτων και εκκλησιών, το οποίο έγινε ένα ισχυρό εργαλείο νομοθετικής πίεσης στις θρησκευτικές ελευθερίες στην Κριμαία.
Ο δεύτερος τρόπος παραβίασης από τις κατοχικές αρχές της ελευθερίας της θρησκείας στην Κριμαία είναι η παράνομη δίωξη των πολιτών — έρευνες, ο εκφοβισμός των πιστών και ηγετών των θρησκευτικών κοινοτήτων, η απουσία σημαντικής εξέτασης των πράξεων βανδαλισμού ή επιθέσεις σε θρησκευτικούς χώρους ή ηγέτες. Η «αντιεξουσιαστική» και «αντιτρομοκρατική» νομοθεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας χρησιμοποιείται ως μέσο της ποινικής δίωξης των Τατάρων της Κριμαίας.
Από το 2015, τουλάχιστον 63 άτομα στην προσαρτημένη Κριμαία έχουν διωχθεί για κατασκευασμένες κατηγορίες, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων είναι οι Τάταροι της Κριμαίας. Αυτό, ειδικότερα, αναφέρεται στην έκθεση του διεθνούς οργανισμού Human Rights Watch σύμφωνα με τα αποτελέσματα του 2019.
— Η διεθνής κοινότητα αντιμετωπίζει τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από τη Ρωσία;
— Φυσικά, όλες οι παραβιάσεις καταγράφονται από διεθνείς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς και λαμβάνονται ορισμένες αποφάσεις.
Τον Δεκέμβριο του 2019 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα ψήφισμα σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κριμαία. Το έγγραφο κατακρίνει την κράτηση ακτιβιστών στην Κριμαία, ιδίως εκπροσώπων του δημόσιου σωματείου «Αλληλεγγύη της Κριμαίας», καθώς και την πρακτική της κλήσης των ανδρών στην εκπλήρωση της στραρτιωτικής θητείας στη Ρωσία. Ο ΟΗΕ καλεί για τον τερματισμό της δίωξης και την απελευθέρωση όλων που κρατούνται για τις απόψεις τους, την απελευθέρωση όλων των παρανόμως κρατουμένων πολιτών της Ουκρανίας και την επιστροφή τους στην πατρίδα τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μόνο το 2019 στη χερσόνησο καταγράφηκαν 86 έρευνες, 157 κρατήσεις και 194 ανακρίσεις, λεγόμενες «συνομιλίες», 335 συλλήψεις. 33 καταδίκες κατά πολιτικών κρατουμένων της Κριμαίας, 252 περιπτώσεις επέκτασης της κράτησης. Υπάρχουν επίσης 578 περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων του πληθυσμού στα δικαστήρια, 90 περιπτώσεις παραβίασης στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας, 69 περιπτώσεις παραβίασης για τη μεταφορά πολιτικών κρατουμένων. Για πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους, τουλάχιστον 90 άτομα διώκονται στην Κριμαία και ο αριθμός τους αυξάνεται.
Έξι χρόνια είναι μια επαρκής περίοδος για να μπορέσουν οι Ουκρανοί και ολόκληρη η παγκόσμια κοινότητα να συνάγουν ορισμένα συμπεράσματα. Η κατοχή και η παράνομη προσπάθεια προσάρτησης έχουν υπονομεύσει την εξουσία ολόκληρου του συστήματος του διεθνούς δικαίου, προκαλώντας ένα πλήγμα στο παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας. Η παγκόσμια τάξη θα αποκατασταθεί μόνο όταν η Κριμαία θα επιστρέψει στην Ουκρανία.
Μέχρι τότε, το θέμα της Κριμαίας πρέπει να ακουστεί σε όλους τους διεθνείς χώρους. Και η διεθνής πολιτική και η οικονομική πίεση στη Ρωσία πρέπει να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματική και έντονη. Στην περίπτωση της Ρωσίας, οι κυρώσεις είναι ο μόνος τρόπος επίλυσης της ένοπλης σύγκρουσης με ειρηνικές, πολιτικο-διπλωματικές μεθόδους.
Εξάλλου, η Κριμαία δεν είναι μόνο το καθεστώς κατοχής, οι δολοφονίες, οι συλλήψεις, οι καταστολές των Ουκρανών πολιτών και πατριωτών. Είναι βίαιη στέρηση της πατρίδας των Ουκρανών κατοικων της Κριμαίας. Ας μην ξεχνάμε αυτό και πιστεύουμε στις δυνάμεις μας και στις δυνάμεις της διεθνούς δημοκρατίας.
Ο αγώνας για δικαιοσύνη και εθνική αξιοπρέπεια θα οδηγήσει οπωσδήποτε στη νίκη.
Μπορις Ντεμας