Dmitriy Khmelnitsky
Τον Νοέμβριο του 2023, ένα περίεργο γεγονός έλαβε χώρα στο μικρό κυπριακό θέρετρο της Αγίας Νάπας, εγκαινιάστηκε το Πάρκο Θέασης Αγίας Νάπας «Γκελεντζίκ». Το Gelendzhik είναι η αδελφοποιημένη πόλη της Αγίας Νάπας από το 2017 και δεν θα είχε τίποτα το ιδιαίτερο στην ίδια τη διοργάνωση, αν δεν είχε επιλεγεί η συγκεκριμένη στιγμή.
Μέχρι πρόσφατα, αυτό θα φαινόταν κανονικό γεγονός. Αλλά σήμερα πλησιάζει στο τέλος ο δεύτερος χρόνος του επιθετικού πολέμου της ρωσίας του πούτιν με την Ουκρανία. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέλος της οποίας είναι η Κύπρος, διέκοψαν σχεδόν όλες τις διεθνείς διπλωματικές, πολιτιστικές και εμπορικές επαφές με τη Ρωσία αυτό το διάστημα. Όλο και περισσότερες κυρώσεις επιβάλλονται κατά των σημαντικότερων ρωσικών επιχειρήσεων και προσώπων που ευθύνονται για την επίθεση κατά της Ουκρανίας. Μέχρι τον Μάιο του 2022, περισσότερες από 150 πόλεις σε όλο τον κόσμο είχαν ήδη διακόψει τις σχέσεις αδελφοποίησης με τις ρωσικές πόλεις. Σε αυτή την κατάσταση, η επίδειξη φιλίας μεταξύ της κυπριακής πόλης και της ρωσίας φαινόταν τουλάχιστον ακατάλληλη. Επίτιμοι προσκεκλημένοι ήταν ο δήμαρχος Αγίας Νάπας κ. Χρήστος Ζαννέτου, ο Γενικός Πρόξενος της Κύπρου στο Κρασνοντάρ κ. Νίκος Βασιλείου και ο επικεφαλής του δήμου Gelendzhik Alexey Bogodistov.
Κατά κανόνα, πίσω από τέτοιου είδους γεγονότα υπάρχει μια μακρά και ποικίλη προετοιμασία από την πλευρά των ρώσων διπλωματών και υπηρεσιών πληροφοριών. Όπως και στη σοβιετική εποχή, οποιεσδήποτε διεθνείς επαφές της ρωσίας του πούτιν, ειδικά σε επίσημο επίπεδο, παραμένουν προνόμιο των ειδικών υπηρεσιών. Και τώρα, κατά τη διάρκεια του πολέμου με την Ουκρανία, σχεδόν όλες οι διεθνείς δραστηριότητες της ρωσίας έχουν περιοριστεί στην ανεπίσημη εργασία των ειδικών υπηρεσιών και των πρακτόρων τους. Οι μέθοδοι και οι στόχοι του είναι εύκολα κατανοητοί από το παράδειγμα τέτοιων σεμνών εκδηλώσεων όπως τα εγκαίνια του πάρκου αδελφοποιημένων πόλεων στην Αγία Νάπα.
Ο δήμος της Αγίας Νάπας άρχισε ενεργά να κάνει φιλίες με τη ρωσία το 2014, εξίσου μη ειρηνική εποχή. Έξι μήνες μετά την κατοχή της Κριμαίας από τη ρωσία και την υιοθέτηση των πρώτων κυρώσεων εναντίον της από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπογράφηκε συμφωνία αδελφοποίησης μεταξύ της Αγίας Νάπας και της ρωσικής πόλης Ιβάνοβο. Εκ μέρος της Αγίας Νάπας, το υπέγραψε ο δήμαρχος της πόλης Γιάννης Καρούσος, μελλοντικός υπουργός Μεταφορών της Κύπρου. Η πρωτοβουλία της εκδήλωσης ανήκει στην Imperial Orthodox Palestine Society (IOPS), η οποία έχει γραφείο αντιπροσωπείας στην Κύπρο. Αυτή η ψεύτικη μη κυβερνητική οργάνωση δημιουργήθηκε το 2009 με το ίδιο όνομα με την πραγματική Ορθόδοξη Αυτοκρατορική Εταιρεία Παλαιστίνης που υπήρχε στη Ρωσική Αυτοκρατορία πριν από την επανάσταση. Αυτή η εταιρία οργάνωσε προσκυνήματα στους Αγίους Τόπους και επιστημονική έρευνα και έχτισε εκεί ρωσικά σχολεία. Το καθήκον της Εταιρείας Παλαιστίνης του πούτιν, που δημιουργήθηκε σχεδόν εκατό χρόνια αργότερα από την αρχική, είναι να μιμηθεί τις προσκυνηματικές δραστηριότητες στους Αγίους Τόπους και να διεισδύσει στις χώρες της Μεσογείου. Επικεφαλής του IOPS είναι ο στρατηγός της FSB Sergei Stepashin, πρώην διευθυντής της FSB και πρώην πρωθυπουργός της Ρωσίας.
Τρία χρόνια αργότερα, στην Αγία Νάπα, τον Σεπτέμβριο του 2017, παρουσία του ρώσου Πρέσβη στην Κύπρο Stanislav Osadchiy, υπογράφηκε πανηγυρικά μια συμφωνία «αδελφοποίησης» μεταξύ της Αγίας Νάπας και του Gelendzhik. Εμπνευστής αυτής της εκδήλωσης ήταν ο Πρόξενος της Κύπρου στο Κρασνοντάρ Νίκος Βασιλείου.
Η πρωτοβουλία του Βασιλείου συνέπεσε εξαιρετικά με τα ρωσικά συμφέροντα. Σε κάθε περίπτωση, η τελετή του «δεύτερου σταδίου αδελφοποίησης» στο Γκελεντζίκ, όπου υπογράφηκε πρωτόκολλο προθέσεων, πραγματοποιήθηκε με περισσότερη μεγαλοπρέπεια.
Παρόντες ήταν ο κυβερνήτης και οι υπουργοί της περιφέρειας Κρασνοντάρ, ο Έλληνας πρέσβης στη ρωσία, ο Έλληνας πρόξενος στο Νοβοροσίσκ, 14μελής αντιπροσωπεία από την Αγία Νάπα με επικεφαλής τον δήμαρχο κ. Γιάννη Καρούσο και τον αντιδήμαρχο κ. Χρήστο Ζαννέτου και πολλοί άλλοι αξιωματούχοι.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον μεταξύ των επίσημων προσκεκλημένων παρουσιάζει η φιγούρα του Προέδρου του Συνδέσμου Ρωσο-Κυπριακής Φιλίας Georgy Muradov. Ο απόφοιτος του MGIMO Muradov είναι πρώην πρεσβευτής της ρωσίας στην Κύπρο (1996–1999). Το 2010-2014 είναι Αναπληρωτής Επικεφαλής της Rossotrudnichestvo, και από τον Αύγουστο του 2014 είναι Αναπληρωτής Πρόεδρος του Συμβουλίου Υπουργών της Δημοκρατίας της Κριμαίας, Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Δημοκρατίας της Κριμαίας υπό τον Πρόεδρο της ρωσικής ομοσπονδίας. Από το 2014 ο Muradov βρίσκεται υπό κυρώσεις της ΕΕ επειδή «διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση του ρωσικού κρατικού ελέγχου στην Κριμαία από την παράνομη προσάρτησή της». Μπορεί να υποτεθεί ότι ο Muradov είναι ένα από τα βασικά πρόσωπα στην οργάνωση ρωσοκυπριακών δράσεων. Θεωρητικά, η συμμετοχή του μετά το 2014 σε κοινές εκδηλώσεις με τον Πρέσβη της Ελλάδας και άλλους αξιωματούχους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης από μόνη της θα έπρεπε να προκαλέσει τη διαμαρτυρία τους. Αλλά δεν προκάλεσε.
Η επόμενη περίοδος ρωσο-κυπριακής φιλίας σημειώθηκε στην Αγία Νάπα το 2021, εννέα μήνες πριν από την επίθεση στην Ουκρανία. Στις 22 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε εδώ η τελετή κατάθεσης της πρώτης πέτρας στα θεμέλια του μνημείου «Η οικογένεια είναι το κλειδί της ειρήνης». Το μνημείο παρουσιάστηκε στην Αγία Νάπα από το φιλανθρωπικό ίδρυμα Creative World του ρώσου ολιγάρχη Vyacheslav Zarenkov με την υποστήριξη της ρωσικής Πρεσβείας και του γραφείου αντιπροσωπείας Rossotrudnichestvo στην Κύπρο.
Ως φιλάνθρωπος, ο πολίτης της Κύπρου Zarenkov ειδικεύεται στην ανέγερση ορθόδοξων εκκλησιών. Αυτά περιλαμβάνουν ένα μοναστήρι στην Ιερουσαλήμ, έναν μνημειακό ναό στη Σερβία και την εκκλησία του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα στη μητρόπολη Ταμασσού της Κύπρου, που χτίστηκε το 2017. Από τότε, το Ίδρυμα Zarenkov διοργανώνει το ετήσιο ελληνοσλαβικό φεστιβάλ «KiprRus» στο έδαφος του ναού την 1η Μαΐου.
Το μνημείο της Yulia Zarenkova, της νύφης του φιλάνθρωπου, απεικονίζει μια συγκινητική οικογενειακή ομάδα να κρατά την υδρόγειο σφαίρα στα χέρια της με περιστέρια να πετούν γύρω της. Το πικάντικο είναι ότι η κατάθεση του μνημείου γιορτάστηκε στις 22 Ιουνίου και, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του ρωσικού οίκου στην Κύπρο, «είχε σκοπό να τονίσει τη σημασία της διατήρησης της ειρήνης, τη σημασία της Μεγάλης Νίκης στην ιστορία της ανθρωπότητας» Δηλαδή, η τοποθέτηση ενός μνημείου ήταν απλώς μια πρόφαση για την οργάνωση άλλης ιδεολογικής δράσης υπέρ του πούτιν στην Κύπρο και μάλιστα πολεμική. Στη βάση του υπό κατασκευή μνημείου, ανεγέρθηκε μια στήλη αφιερωμένη στην «80η επέτειο από την έναρξη του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου».
Η νίκη της ΕΣΣΔ στον παγκόσμιο πόλεμο είναι βασικό στοιχείο ολόκληρης της ιδεολογίας και της προπαγάνδας του πούτιν, τόσο εγχώρια όσο και διεθνή. Η λατρεία της νίκης στον παγκόσμιο πόλεμο, που ξεκίνησε η ΕΣΣΔ μαζί με τη ναζιστική Γερμανία, αυξάνεται τα τελευταία χρόνια καθώς το καθεστώς πούτιν μετατράπηκε σε ολοκληρωτική δικτατορία. Όπως έγινε σαφές λιγότερο από έξι μήνες μετά την τοποθέτηση του μνημείου, αυτή ακριβώς η πλοκή ήταν η πεμπτουσία της ιδεολογικής προετοιμασίας για την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η σοβιετική νίκη του εθνικοσοσιαλισμού το 1945 θα έπρεπε, την κατάλληλη στιγμή, να εμπνεύσει τον ρωσικό στρατό να νικήσει τον «ουκρανικό ναζισμό» και να πείσει τους «ξένους φίλους» για την αγνότητα των ρωσικών προθέσεων. Επιπλέον, όσο πιο έντονη είναι η εμπλοκή των τοπικών αξιωματούχων στα ρωσικά ιδεολογικά παιχνίδια, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για αυτούς να κάνουν πίσω αργότερα.
Στην επίλυση αυτού του προβλήματος στοχεύει και η ρωσική προπαγάνδα στο εξωτερικό. Ένας τρόπος είναι να εμπλακούν όσο το δυνατόν περισσότεροι ξένοι αξιωματούχοι σε εκδηλώσεις ρωσικής προπαγάνδας — σε οποιοδήποτε επίπεδο. Στην πραγματικότητα, όλα προφανώς ξεκίνησαν για χάρη της διεξαγωγής αυτής της καθαρά πουτινικής γιορτής στην Κύπρο με τη συμμετοχή τοπικών αξιωματούχων.
Το ίδιο το μνημείο αποκαλύφθηκε τέσσερις μήνες αργότερα, στις 4 Νοεμβρίου 2021, σε μια ακόμη πιο επίσημη ατμόσφαιρα, αφού τα εγκαίνια συνδυάστηκαν με τον εορτασμό της ρωσικής Ημέρας της Εθνικής Ενότητας. Αυτή η καθαρά πουτινιστική, χωρίς νόημα αργία αντικατέστησε το 2005 τη σοβιετική αργία της 7ης Νοεμβρίου, ημέρα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ταυτόχρονα, η 4η Νοεμβρίου ανακηρύχθηκε Ημέρα Στρατιωτικής Δόξας στη Ρωσία. Δηλαδή, τα εγκαίνια του μνημείου που ονομάζεται «Η οικογένεια είναι το κλειδί για την ειρήνη» συνέπεσε με τον εορτασμό των νικών των ρωσικών όπλων. Ωστόσο, αυτή η αντίφαση δεν ενόχλησε κανέναν παρευρισκόμενο. Οι Κύπριοι συμμετέχοντες μετά βίας κατάλαβαν το νόημα αυτού που συνέβαινε, αλλά οι Ρώσοι συμμετέχοντες υπολόγισαν ακριβώς αυτό.
Στην τελετή μίλησε ο υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων της Κύπρου και πρώην δήμαρχος Αγίας Νάπας Γιάννης Καρούσος εκ μέρους του Κύπριου Προέδρου Αναστασιάδη. Ο σημερινός δήμαρχος Αγίας Νάπας Χρήστος Ζαννέτος δήλωσε ότι «από τον επόμενο χρόνο, οι κάτοικοι της πόλης που του έχουν εμπιστευθεί τη διοίκησή της πόλης θα γιορτάζουν την Ημέρα της Οικογένειας, η ημερομηνία του εορτασμού της θα είναι μια ιερή ημέρα για όλους τους ρώσους 9 Μαΐου. Προσθέτοντας ότι αυτή την ιδέα του προτάθηκε από το ρωσικό οίκο στην Κύπρο και αυτος την υποστήριξε». Μπορεί κανείς να φανταστεί τη δουλειά των ανθρώπων με πολιτικά ρούχα από το ρωσικό οίκο που κρυβόταν πίσω από αυτή την τυχαία ομολογία.
Τρεισήμισι μήνες μετά το άνοιγμα του μνημείου της ειρήνης η ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία και, προφανώς, μόνο η αλλαγμένη πολιτική κατάσταση στον κόσμο δεν επέτρεψε στον δήμο της Αγίας Νάπας να κάνει το δώρο που υποσχέθηκε στους ρώσους φίλους και να δημιουργήσει μια νέα ρωσική γιορτή.
Στην τελετή παραβρέθηκαν επίσης ο Μητροπολίτης Ταμασσού και Ωρινείας Ησαΐας, ο οποίος σπούδασε στη Μόσχα και είναι γνωστός για τις φιλορωσικές του απόψεις, ο ίδιος ο φιλάνθρωπος Vyacheslav Zarenkov και ο ρώσος Πρέσβης στην Κύπρο Stanislav Osadchiy. Και ως ορεκτικό, η συμφωνική ορχήστρα της ρωσικής φρουράς, που με την ευκαιρία της γιορτής έφερε στην Κύπρο ο ρωσικός οίκος, έπαιξε μπροστά στους παρευρισκόμενους στη γιορτή. Όπως έγραψε η εφημερίδα «Δελτίο Κύπρου», «…Η εγκατάσταση της γλυπτικής ομάδας κατέστη δυνατή χάρη στη συνεργασία του Ιδρύματος Vyacheslav Zarenkov «Creative World», της ρωσικής Πρεσβείας και του γραφείου αντιπροσωπείας της Rossotrudnichestvo στην Κυπριακής Δημοκρατίας, του δήμου Αγίας Νάπας, της Φιλικής Εταιρείας Κύπρου-ρωσίας και του Συντονιστικού Συμβουλίου ρώσων συμπατριωτών της Κύπρου».
Αν ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά στους ανθρώπους και τις οργανώσεις που συμμετέχουν σε τέτοιες ξένες φιλορωσικές ενέργειες, θα βρείτε σχεδόν πάντα ένα χαρακτηριστικό κουβάρι ρώσων ολιγαρχών που παίζουν το ρόλο φιλανθρώπων, υπαλλήλους ρωσικών ειδικών υπηρεσιών υπό διάφορες καλύψεις, τοπικούς πράκτορες και απλοϊκοί πρόσθετοι που δεν καταλαβαίνουν που έχουν πατήσει. Όλο αυτό το κοινό επιλύει κοινά προβλήματα που θέτει η Μόσχα και, κατά κανόνα, δεν έχει την παραμικρή σχέση με τα επίσημα δηλωμένα θέματα τελετουργικών εκδηλώσεων, εορτασμών και συνεδρίων.
Κατά κανόνα, δεν είναι τόσο εύκολο για τους παλιούς «φίλους της ρωσίας», που είναι ήδη δεμένοι με «φιλικούς δεσμούς», να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους ακόμη και σε μια κρίσιμη κατάσταση. Τα εγκαίνια του Πάρκου Θέασης Αγίας Νάπας «Γκελεντζίκ» τον περασμένο Νοέμβριο είναι ένα καλό παράδειγμα. Έγινε σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον από όλες τις προηγούμενες παρόμοιες δράσεις.
Σε αυτό το σημείο, ο πόλεμος της ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας είχε ήδη διαρκέσει περισσότερο από ενάμιση χρόνο. Υπάρχουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες θύματα. Για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ρωσία του πούτιν είναι ένας επιτιθέμενος, ανίκανος για πολιτισμένη συμπεριφορά και με τον οποίο είναι αδύνατο να διαπραγματευτεί οτιδήποτε. Ο μόνος τρόπος καταπολέμησής του είναι η μείωση των διπλωματικών πολιτιστικών και εμπορικών επαφών στο απόλυτο ελάχιστο, η διεθνής απομόνωση και η επιβολή κυρώσεων που στερούν από το καθεστώς και τους κύριους λειτουργούς του την ελευθερία δράσης. Η Κύπρος είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, εξ ορισμού, υποστηρίζει όλα τα μέτρα που λαμβάνονται κατά της ρωσίας από τις χώρες της ΕΕ. Ή τουλάχιστον πρέπει να το υποστηρίξει.
Επιπλέον, η αδελφοποιημένη πόλη της Αγίας Νάπας, η πόλη Gelendzhik, έχει αποκτήσει φήμη τα τελευταία χρόνια όχι μόνο ως θέρετρο της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και ως τοποθεσία του παλατιού του πούτιν, ασύλληπτου μεγέθους, κόστους και κακού γούστου, καθώς και τη βάση αποκατάστασης της ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας Wagner, που δημιουργήθηκε σε μια τοποθεσία που ανήκει στον συγχωρεμένο διοικητή της Yevgeny Prigozhin. Ο Wagner είναι ένας ρωσικός ένοπλος σχηματισμός και ταυτόχρονα μια διεθνής εγκληματική και τρομοκρατική οργάνωση, στελεχωμένη από μισθοφόρους και καταδικασμένους εγκληματίες. Δημιουργήθηκε το 2013 στη ρωσική ομοσπονδία για να συμμετέχει σε ένοπλες συγκρούσεις χωρίς τη συμμετοχή τακτικών στρατευμάτων. Οι «Βαγκνερίτες» είναι ύποπτοι για πολλά εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του εδάφους της Ουκρανίας. Μετά τον θάνατο του Prigozhin σε αεροπορικό δυστύχημα τον Αύγουστο του 2023, οι μονάδες Wagner υπήχθησαν στη ρωσική φρουρά.
Δεν σημαίνει λοιπόν ότι η Αγία Νάπα είναι τυχερή που έχει τέτοια αδελφή πόλη.
Η ρωσία ενδιαφέρεται εξαιρετικά για οποιαδήποτε ενέργεια που σπάει τη στενότητα της απομόνωσης εκ μέρους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εισάγει διάσπαση στην εσωτερική τους ενότητα. Τα εγκαίνια στην Κύπρο το φθινόπωρο του 2023, δηλαδή στο αποκορύφωμα του ρωσο-Ουκρανικού πολέμου, ενός πάρκου αφιερωμένου στις αδελφοποιημένες πόλεις Αγία Νάπα και Γκελεντζίκ μπορεί να θεωρηθεί ως αναμφισβήτητη επιτυχία προπαγάνδας και εξωτερικής πολιτικής της ρωσίας και τους πράκτορές του.
Το όφελος των ρώσων συμμετεχόντων είναι προφανές. Η συμπεριφορά των Κυπρίων είναι ασαφής. Μπορεί κανείς να πει τι θα μπορούσε να αναγκάσει τους Κύπριους αξιωματούχους, τον δήμαρχο Αγίας Νάπας Χρήστο Ζανέττο και τον Κύπριο πρόξενο στο Κρασνοντάρ Νίκο Βασιλείου, να συμφωνήσουν να συμμετάσχουν σε μια εκδήλωση που θα τους έθετε σε κίνδυνο, ελλείψει οποιουδήποτε ορατού οφέλους.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι λόγω της απότομης επιδείνωσης των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της ρωσίας, οι υπηρεσίες πληροφοριών της εντείνουν τώρα τις δραστηριότητες στρατολόγησης μεταξύ της τοπικής, της δημοτικής ηγεσίας των ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες ανταποκρίνονται περισσότερο σε σημάδια φιλικής προσοχής παρά πιο προσεκτικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι. Όμως, αργά ή γρήγορα, υπάρχει δυνατότητα να γίνει κάποιος από αυτούς κυβερνητικός αξιοματούχος.