Περί τα τέλη του 19ου αιώνα, εντός της εβραϊκής κοινότητας και ειδικά στον γερμανόφωνο χώρο, προωθήθηκε η ιδέα ενός εβραϊκού έθνους που γέννησε το Σιωνισμό. Στο πρώτο σιωνιστικό συνέδριο που έγινε στη Βέρνη της Ελβετίας το 1897, έγινε η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια προς την κατεύθυνση δημιουργίας εβραϊκού κράτους.
Δημιουργία εθνικής εστίας των Εβραίων στην Παλαιστίνη
Η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατέστησε εφικτή τη σύσταση εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη. Το Νοέμβριο του 1917, ο Βρετανός υπουργός εξωτερικών Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ, απηύθυνε επιστολή στον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας στη Βρετανία Λόρδο Ρότσιλντ με την οποία εξέφραζε τη στήριξη της κυβέρνησης του στην προοπτική δημιουργίας «εθνικής εστίας» για τους Εβραίους στην Παλαιστίνη. Επρόκειτο για την περίφημη «Διακήρυξη Μπάλφουρ» η οποία, αν και συνειδητά απέφευγε να κάνει χρήση της λέξης «κράτος», αποτέλεσε την πρώτη διεθνή αναγνώριση των στόχων του κινήματος του Σιωνισμού. Με την ενθάρρυνση του Λονδίνου, άρχισε ο εβραϊκός εποικισμός της Παλαιστίνης που συνεχίσθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Ετσι όταν το 1939 ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, το εβραϊκό στοιχείο στην περιοχή άγγιζε τις 440.000 που αντιστοιχούσε στο 30% του συνολικού της πληθυσμού.
Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Αράβων που θεωρούσαν ότι οι Βρετανοί απέβλεπαν στη δημιουργία εβραϊκού κράτους στη Μέση Ανατολή. Το 1921 σημειώθηκαν οι πρώτες ευρείας κλίμακας συγκρούσεις ανάμεσα στην αραβική και στην εβραϊκή κοινότητα ενώ το 1936 ξέσπασε η λεγόμενη «Αραβική Εξέγερση» που στρεφόταν τόσο εναντίον των Βρετανών όσο και των Εβραίων κατοίκων της Παλαιστίνης.
Το αίτημα για δημιουργία εβραϊκού κράτους απέκτησε τεράστια δυναμική μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η δραματική εμπειρία του Ολοκαυτώματος είχε πείσει πλέον τη διεθνή κοινότητα για την ανάγκη οριστικής διευθέτησης του «εβραϊκού ζητήματος». Ούτως ή άλλως το προσφυγικό ρεύμα προς την Παλαιστίνη είχε αυξηθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του πολέμου. Το 1945 ο εβραϊκός πληθυσμός στην περιοχή έφτασε τις 550.000 και δύο χρόνια αργότερα ξεπέρασε τις 600.000.
Μεταφορά Εβραίων προσφύγων στην Κύπρο
Στην προσπάθεια τους να διατηρήσουν τις πληθυσμιακές ισορροπίες, οι Βρετανοί ανέκοπταν τα πλοία που μετέφεραν τους Εβραίους πρόσφυγες στην Παλαιστίνη και τα οδηγούσαν στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Οι Εβραίοι παρέμειναν σε στρατόπεδα κρατήσεως, μέχρι να τους δοθεί άδεια για είσοδο στην Παλαιστίνη.
Οι πρώτοι Εβραίοι πρόσφυγες έφτασαν στο νησί στις 15 Αυγούστου 1946. Στην αρχή διέμεναν σε αντίσκηνα στο λεγόμενο summer camp του Καράολου. Με την πάροδο όμως του χρόνου και την έλευση του χειμώνα, κατασκευάστηκαν άλλα εφτά στρατόπεδα, γνωστά ως winter camps, στη Ξυλοτύμπου και τη Δεκέλεια. Για την κατασκευή των κρατητηρίων εργάστηκαν Κύπριοι και Βρετανοί.
Όταν ζητήθηκε και από τους Εβραίους να βοηθήσουν έναντι αμοιβής στην ανέγερση των «φυλακών» τους, η απάντηση τους ήταν ότι «[…] έχουν κτίσει αρκετά στρατόπεδα σε ολόκληρον την Ευρώπη και ότι δεν επιθυμούν ν’ ανεγείρουν και έτερον στρατόπεδον» (Εφημερίδα «Ελευθερία» 31 Αυγούστου 1946). Αυτό όμως που εξόργισε περισσότερο τους πρόσφυγες ήταν η παρουσία Γερμανών αιχμαλώτων που είχαν μεταφερθεί στο νησί για να κτίσουν κρατητήρια για τους Εβραίους που γλύτωσαν από το Ολοκαύτωμα. Ο πρόεδρος της εβραϊκής επιτροπής του στρατοπέδου δήλωσε στους δημοσιογράφους πως σε περίπτωση που οι Γερμανοί πλησιάσουν το στρατόπεδο, δεν θα έφεραν καμιά ευθύνη για ότι θα συνέβαινε. Η ένταση στις σχέσεις Εβραίων και Γερμανών αποτέλεσε αναπόφευκτη εξέλιξη, όπως και ο πετροπόλεμος μεταξύ τους που σημειώθηκε στην Ξυλοτύμπου το Σεπτέμβριο του 1947.
Η ανέγερση υπερυψωμένων φυλακίων επανδρωμένων με ένοπλους Βρετανούς φρουρούς για να εμποδίζουν τους κρατούμενους να δραπετεύουν, θύμιζε μ’ επώδυνο τρόπο τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης απ’ όπου πολλοί Εβραίοι πρόσφυγες είχαν απελευθερωθεί τον αμέσως προηγούμενο χρόνο.
Το βιβλίο της Βασιλικής Σελιώτη «Βρετανικά στρατόπεδα Εβραίων προσφύγων στην Κύπρο (1946-1949)», αναδεικνύει το ζήτημα μέσα από το φακό τού κυπριακού Τύπου της εποχής. Οι αντιδράσεις της Εκκλησίας, των κομμάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων ήταν στην αρχή αρνητικές. Οι πρώτες πληροφορίες του τοπικού Τύπου έκαναν λόγο για «τρομοκράτες» ή «υπόπτους τρομοκρατίας». Στη συνέχεια το κλίμα μεταστράφηκε σε ουδέτερο έως πολύ φιλικό και σε έμπρακτη αλληλεγγύη, ειδικά στους κρατουμένους του στρατοπέδου Καράολος. Σε αυτό συνέβαλαν η μαχητική αντίσταση των Εβραίων κρατουμένων που έδειξαν ότι επιθυμούσαν τη μετάβαση τους στην Παλαιστίνη και όχι την εγκατάσταση τους στην Κύπρο, η σκληρή στάση των αποικιακών αρχών και η άφιξη δεκάδων Ελληνοεβραίων που μετέφεραν πληροφορίες από τη φρίκη του Ολοκαυτώματος.
Άθλιες οι συνθήκες διαβίωσης
Την τριετία 1946-1949, ανεγέρθηκαν 12 στρατόπεδα στην περιοχή Καράολου στην Αμμόχωστο και στην Ξυλοτύμπου-Δεκέλεια, τα οποία «φιλοξένησαν» 52.221 μετανάστες εβραϊκής καταγωγής. Οι κρατούμενοι είχαν μόνο ένα ξύλινο κρεββάτι. Η απουσία ρουχισμού και η κακή διατροφή ήταν εμφανής. Στα στρατόπεδα επικρατούσε απραξία και ανία που έκαναν το χρόνο αναμονής για το ταξίδι στην Παλαιστίνη ατέλειωτο. Αυτά προκύπτουν και από την αναφορά του καθηγητή Emanuel Gutmann που είχε σταλεί στην Κύπρο από την εβραϊκή οργάνωση Χαγκάνα για να εργαστεί ως δάσκαλος.
Όπως η Ευαγγελία Ματθοπούλου αναφέρει στη διδακτορική διατριβή της «Η εβραϊκή παρουσία στην Κύπρο 1878-1949», στα στρατόπεδα συγκέντρωσης υπήρχαν άτομα όλων των ηλικιών αλλά η κυρίαρχη ομάδα ήταν οι νέοι, ιδιαίτερα ορφανά που έχασαν τους γονείς τους στο Ολοκαύτωμα. Η πλειοψηφία των κρατουμένων απελευθερώθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Ισραήλ το καλοκαίρι του 1948, αμέσως μετά την ίδρυση του κράτους τού Ισραήλ. Περίπου 10.000 στρατεύσιμοι και τα μέλη των οικογενειών τους παρέμειναν έγκλειστοι στους «κάμπους» μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου 1949 επειδή η βρετανική κυβέρνηση ανησυχούσε ότι η μαζική άφιξη ανδρών στην Παλαιστίνη θα ενίσχυε στρατιωτικά την εβραϊκή πλευρά και θα δυναμίτιζε τις προοπτικές ανακωχής μεταξύ Εβραίων και Αράβων.
Οι κακές συνθήκες διαβίωσης δεν εμπόδισαν τους Εβραίους να ερωτευτούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Έτσι μεταξύ των κρατουμένων τελέστηκαν γάμοι και περίπου 2.200 Εβραιόπουλα γεννήθηκαν στο Βρετανικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο που έζησαν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους πίσω από τα συρματοπλέγματα.
Η Αριστερά και οι Εβραίοι
Μεταξύ αριστερών κι Εβραίων αναπτύχθηκαν έντονοι δεσμοί φιλίας και συντροφικότητας που εδράζονταν στην κοινή αντι-βρετανική ιδεολογία. Η βοήθεια των Κυπρίων αριστερών συνίστατο στην οργάνωση επικίνδυνων αποπειρών δραπέτευσης διάμέσου λαγουμιών που έσκαβαν κάτω από τα στρατόπεδα, σε συνεργασία με παραστρατιωτικές οργανώσεις από την Παλαιστίνη.
Μεταξύ Δεκέλειας και Ξυλοτύμπου υπήρχε σπηλιά (τώρα είναι ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου) στην οποία κρύβονταν Εβραίοι κρατούμενοι μετά τη δραπέτευση τους από το στρατόπεδο της Δεκέλειας. Απ’ εκεί μεταφέρονταν στο λιμάνι της Αμμοχώστου, απ’ όπου διέφευγαν με πλοιάρια για την Παλαιστίνη.
Στο βιβλίο του «Η Ξυλοτύμβου», ο δάσκαλος Δημήτρης Κυριάκου αναφέρει ότι η Αριστερά βοηθούσε τους Εβραίους σε οργανωμένη βάση.
«Οι κάτοικοι της κοινότητας βοηθούσαν με ποικίλους τρόπους τους Εβραίους πρόσφυγες, συγκινημένοι από τα βάσανα, τις διώξεις και ταλαιπωρίες που πέρασαν. Οργανωμένη ομάδα για τη βοήθεια των Εβραίων είχε η Αριστερά της κοινότητας που τους βοηθούσε να φτάσουν στην Αμμόχωστο».
Το 1944, το ΑΚΕΛ πήρε την απόφαση ότι για τη λευτεριά της Κύπρου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ακόμα και ο ένοπλος αγώνας. Έτσι τα ξημερώματα της 1ης Απριλίου 1945 διενεργήθηκε καταδρομική επιχείρηση στις οπλαποθήκες του βρετανικού στρατού που βρίσκονταν κοντά στο Μετόχι του Κύκκου στη Λευκωσία και κλάπησαν 8 μυδραλιοβόλα, 58 τυφέκια και 6 περίστροφα.
Ο οπλισμός εντοπίστηκε από τις αρχές και πολλά πρόσωπα συνελήφθησαν ως ύποπτα. Σε αυτούς που καταδικάστηκαν σε φυλάκιση για την κλοπή των όπλων, συμπεριλαμβανόταν και ο Πολύκαρπος Μαλλούπας ο οποίος κατόρθωσε να δραπετεύσει από τις φυλακές και να διαφύγει στο Ισραήλ, μαζί μ’ Εβραίους που κρατούνταν στα στρατόπεδα της Αμμοχώστου.
Ο Μαλλούπας αποτέλεσε τη μαγιά για την περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεων ΑΚΕΛ κι Εβραίων. Μεταξύ 1948 και 1950, μέλη της ΠΕΟ και του κόμματος ταξίδεψαν στο Ισραήλ για να προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους και να εκπαιδευτούν από τις επαναστατικές εβραϊκές οργανώσεις σε μορφές ένοπλης πάλης.
Λόγω της διάσπασης του κυπριακού αθλητισμού το 1948, ο Γυμναστικός Σύλλογος Ευαγόρας απαγόρευσε στο νεοσύστατο σωματείο της Νέας Σαλαμίνας ν’ αγωνίζεται στο Στάδιο ΓΣΕ. Με χρήματα που απέστειλαν οι Εβραίοι ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την βοήθεια που τους παρασχέθηκε από τις οργανώσεις της Αριστεράς στη διάρκεια του εγκλεισμού τους στον Καράολο, ανεγέρθηκε το δημοτικό στάδιο της Αμμοχώστου.
Ο ρόλος του Πρόδρομου Παπαβασιλείου
Ο Πρόδρομος Παπαβασιλείου γεννήθηκε στις 12 Μαίου 1919 στο χωριό Λιµνιά της επαρχίας Αµµοχώστου. Τον Απρίλιο του 1943 εκλέχθηκε για πρώτη φορά δημοτικός σύμβουλος Αμμοχώστου με δήμαρχο το εμβληματικό στέλεχος του ΑΚΕΛ Αδάμ Αδάμαντος και για δεύτερη φορά το 1946.
Τον Ιούνιο του 1943 κατατάγηκε στο Κυπριακό Σύνταγµα ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ. Στη διάρκεια της υπηρεσίας του στην Αίγυπτο σχετίστηκε με πολλούς Εβραίους στρατιώτες που υπηρετούσαν στο Royal Army Service Corps και στο Royal Army Ordinance Corps µε τους οποίους ανάπτυξε στενή φιλία.
Αποστρατεύτηκε στις 6 Μαΐου 1946 και πολύ σύντομα δηµιούργησε µε φίλους του τον οίκο Γενικό Πρακτορείο Αμμοχώστου για ενασχόληση µε ναυτιλιακές εργασίες, εκτελωνίσεις, φορτώσεις και τον τουρισµό.
Στις 6 Αυγούστου 1946 τον επισκέφθηκε ο γενικός διευθυντής της American Jewish Joint Distribution Committee στα Βαλκάνια Charles Passman ο οποίος τον πληροφόρησε ότι οι Βρετανοί αποφάσισαν να δηµιουργήσουν στην Κύπρο στρατόπεδα για τη μεταφορά Εβραίων προσφύγων που επέζησαν του Ολοκαυτώµατος.
Με εισήγηση του Παπαβασιλείου, η American Jewish Joint Distribution Committee ενεγράφη ως φιλανθρωπικό ίδρυμα για την εισαγωγή χωρίς δασµό όλων των τροφίµων, ειδών ρουχισµού και οτιδήποτε άλλων σχετικών µε την παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες.
Η συνεργασία του Παπαβασιλείου με την Joint περιλάμβανε όμως και «υπόγεια» δράση. Φρόντιζε για την επικοινωνία των εβραϊκών ενόπλων οργανώσεων με τους κρατουμένους, ενώ βοήθησε αρκετούς να δραπετεύσουν. Είχε διευκολύνει επίσης την διακίνηση λαθραίων όπλων από την Παλαιστίνη εντός των στρατοπέδων, προκειμένου οι Εβραίοι κρατούμενοι να εκπαιδευτούν για ένοπλο αγώνα στην Παλαιστίνη.
Οι Εβραίοι ουδέποτε λησμόνησαν τη μεγάλη προσφορά του Παπαβασιλείου στον αγώνα τους για επιστροφή στην Παλαιστίνη και τον Απρίλιο του 2018 το δημαρχείο της Χάιφας τον τίμησε δίνοντας σε πλατεία της πόλης την ονομασία Papa Square.
Η ιστορία του Dario Sevy
Αρκετοί κρατούμενοι ήταν Ελληνοεβραίοι οι οποίοι είτε θέλησαν να μεταναστεύσουν στην Παλαιστίνη μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε είχαν διασωθεί από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ανέπτυξαν καλές σχέσεις με τους Ελληνοκύπριους και συμμερίζονταν το αίτημα τους για την ένωση με την Ελλάδα.
Ένας από τους Ελληνοεβραίους που πέρασαν από την Κύπρο μεταξύ 1946 και 1949 ήταν και ο Dario Sevy που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Το Φεβρουάριο του 2011, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Σημερινή» Μάριος Δημητρίου μετέβη στο Τελ Αβίβ και πήρε συνέντευξη από τον 84χρονο τότε Dario.
Στη διάρκεια της συνέντευξης, ο Dario ή Δαρείος για τους Έλληνες φίλους του, δεν έπαψε να επαναλαμβάνει την ευγνωμοσύνη του για τους Ελληνοκύπριους εργαζόμενους στον Καράολο. Για τον Κώστα, τον Ερρίκο, τον Αντρέα, το Βαρνάβα και άλλους Κυπρίους που εκείνη τη σκοτεινή περίοδο βοήθησαν τον ίδιο και εκατοντάδες άλλους συγκρατούμενους του με σύντομες εξόδους για ψυχαγωγία ή και με δραπετεύσεις για την Παλαιστίνη κάτω από τη μύτη των Βρετανών φρουρών τους, συχνά με κίνδυνο της ζωής τους και χωρίς ποτέ να ζητήσουν ανταλλάγματα.
Τους πρώτους μήνες του 1945, στα 18 του χρόνια και ζυγίζοντας 35 μόλις κιλά μετά από δυόμισι εφιαλτικά χρόνια στο Auschwitz και το Γκέτο της Βαρσοβίας, ο Dario Sevy έφυγε από το Μόναχο για το Μπάρι της Ιταλίας με τον κατά 15 χρόνια μεγαλύτερο αδελφό του. Ήταν μαζί με μια αδελφή τους που έμεινε στην Ελλάδα, οι μοναδικοί επιζήσαντες της οικογένειας από το Ολοκαύτωμα. Από το Μπάρι, ο αδελφός του πήγε στη Θεσσαλονίκη για να βρει την αδελφή τους, ενώ ο Dario σάλπαρε για την Παλαιστίνη μ’ εκατοντάδες άλλους Εβραίους.
«Στο καράβι ήμουν ο μόνος που μιλούσε Ελληνικά. Όταν μπήκαμε στα νερά της Παλαιστίνης, μάς ανέκοψαν βρετανικά πολεμικά πλοία. Ανέβηκαν στο καράβι μας Εγγλέζοι αξιωματικοί και μας είπαν ότι θα μας οδηγήσουν στην Κύπρο για μερικούς μήνες και όταν έρθει η σειρά μας, θα μας δώσουν βίζα για το Ισραήλ. Μάς έβαλαν σε τρία μεγάλα αγγλικά πλοία και μας πήραν στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Από εκεί μάς μετέφεραν με φορτηγά αυτοκίνητα στον κάμπο (camp) 61 του Καράολου. Ήμασταν το δεύτερο πλοίο που συνέλαβαν οι Εγγλέζοι και μετέφεραν τους Εβραίους επιβάτες στην Κύπρο. Το πρώτο προερχόταν από την Ελλάδα και ήταν γεμάτο με Ελληνοεβραίους που τους έβαλαν στον κάμπο 60 του Καράολου. Μέναμε σε αντίσκηνα, οκτώ άτομα στο καθένα. Οι Εγγλέζοι μάς απαγόρευαν να φεύγουμε από τον κάμπο».
Με τον καιρό γνωρίστηκε με Κύπριους που εργάζονταν στον Καράολο οι οποίοι προθυμοποιήθηκαν να τον βοηθήσουν σε ότι χρειαζόταν.
«Οι Κύπριοι που δούλευαν στον κάμπο, ο Κώστας από το Βαρώσι που ερχόταν κάθε πρωί και άνοιγε το πηγάδι, ο Ερρίκος, ο Αντρέας, (δεν θυμάμαι τα επίθετα τους) και ο Βαρνάβας Χριστοφή, οδηγός του ραβίνου που ήρθε στον κάμπο από το Λονδίνο, μού είπαν, «Δαρείε ότι θελήσεις, εμείς θα σε βοηθήσουμε». Μετά από μια-δυο βδομάδες μού πρότειναν να βγω ένα βράδυ μαζί τους για βόλτα και για ποτό σε κανένα καμπαρέ. Βγήκαμε, αφού ένας από τους Κυπρίους που είχε νυχτερινή βάρδια στον κάμπο, μου έδωσε το πάσο του που είχε πάνω γραμμένο τ’ όνομα, τη διεύθυνση και την ιδιότητα του, για να το δείξω στον Εγγλέζο φρουρό, αν μου το ζητούσε. Αυτό επαναλήφθηκε πολλές φορές».
Οι άλλοι Εβραίοι που τον είδαν να συναναστρέφεται με Κύπριους, νόμισαν ότι ήταν μαυραγορίτης.
«Με είδε ένας Εβραίος ναύτης της Χαγκάνα που είχε έρθει από την Παλαιστίνη για να οργανώσει τους κρατουμένους στον κάμπο και με ρώτησε γιατί βγαίνω με τους Έλληνες. Νόμισε ότι κάνω μαύρη αγορά. Με ρώτησε με ποιον τρόπο κατάφερα να βγαίνω χωρίς να με παίρνουν χαμπάρι οι Εγγλέζοι. Όταν τού εξήγησα τον τρόπο, μού είπε ότι η Χαγκάνα θέλει να βγάλει έξω από τον Καράολο τον καπετάνιο και τους ξένους ναύτες (Ιταλούς, Πορτογάλους, Γάλλους, Σουηδούς κ.ά.), που μετέφεραν Εβραίους στην Παλαιστίνη και συνελήφθησαν από τους Εγγλέζους και κλείστηκαν στον Καράολο. Η οργάνωση ήθελε να τους στείλει ξανά στην Ιταλία για να επανδρώσουν άλλα πλοία και να συνεχίσουν τα δρομολόγια Εβραίων προς την Παλαιστίνη. Τους είπα ότι θα μιλήσω με τα παιδιά. Μίλησα πράγματι με τους Κυπρίους φίλους μου που δέχτηκαν αμέσως να μας δώσουν τα πάσα τους. Και τότε έγινα δάσκαλος για τους ξένους ναύτες μαθαίνοντας τους βασικά Ελληνικά, σε περίπτωση που τους ρωτούσαν οι φρουροί. Δίναμε στον καθένα από ένα πάσο των Κυπρίων που είχαν στον κάμπο νυχτερινή βάρδια, αποστήθιζαν τα στοιχεία του κατόχου της και περνούσαμε την πύλη σαν κύριοι. Έβγαλα έξω σε συνεργασία με τους Κυπρίους, με τον ίδιο τρόπο, καμιά δεκαριά άτομα. Έβγαλα επίσης Εβραίους μέλη της Χαγκάνα που οργάνωνε ομόφυλους μας τού εξωτερικού για να πολεμήσουν στην Παλαιστίνη».
Στις 15 Απριλίου 1947, ο Dario Sevy πήρε τελικά βίζα για την Παλαιστίνη και μεταφέρθηκε μ’ εκατοντάδες άλλους Εβραίους στη Χάιφα, όπου ξεκίνησε τη ζωή του από το μηδέν.
Στο περιθώριο της ιστορίας η αλληλεγγύη των Κυπρίων
Παρόλα ταύτα, η εποποιία της κυπριακής συμπαράστασης προς τους Εβραίους πρόσφυγες που έζησαν στο νησί μας μεταξύ 1946 και 1949, παρέμεινε στο περιθώριο της κυπριακής ιστορίας λόγω των κατοπινών επιλογών του Μακάριου. Ενώ οι Καραμανλής και Μεντερές συμφώνησαν να υποστηρίξουν ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, τελικά ο Μακάριος υπαναχώρησε επειδή έτρεφε τη ψευδαίσθηση πως με τη στήριξη των Αδεσμεύτων θα μπορούσε ν’ αναθεωρήσει τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ ήταν η πρώτη χώρα που εξέφρασε επιθυμία να εγκαθιδρύσει πρεσβεία στη Λευκωσία, αλλά ο Μακάριος ανέβαλλε συνεχώς να ικανοποιήσει το αίτημα της γείτονος χώρας για να μη δυσαρεστηθεί ο Νάσσερ.
Ακόμη και το ΑΚΕΛ που είχε στηρίξει με όλες του τις δυνάμεις τη διαφυγή των Εβραίων προσφύγων, ουσιαστικά διέγραψε το πιο σημαντικό κομμάτι της διεθνιστικής του ιστορίας, καθώς ο Πρόδρομος Παπαβασιλείου που ήταν ο ιθύνων νους των συστηματικών δραπετεύσεων και η πλειοψηφία, αν όχι η ολότητα των συνεργατών του, ανήκαν στις τάξεις του.
Στις φωτογραφίες, αριστερά ζευγάρι Εβραίων προσφύγων με το νεογέννητο μωρό τους και δεξιά άποψη του στρατοπέδου Καράολος
George Argyris